گسل و زلزله
طبقهبندی بر اساس شیب سطح گسل
- گسلهای پرشیب (High
- گسل چینهای (Bedding Fault) (طبقهای)
- گسل مطابق و نامطابق
طبقهبندی بر اساس وضعیت گسل نسبت به طبقات اطراف
- گسل امتدادلغز (Strike Slip Fault)
مانند هیمالیا
- گسل موربلغز (Oblique Slip Fault)
- گسل طولی (Longitudinal Fault)
- گسل عرضی (Transvers Fault)
- گسل شیبلغز (Dip Slip Fault)
- گسل چرخشی (Pivotal Fault) یا محوری
طبقهبندی گسلها بر اساس طرح آنها
در این روش گسلها را بر مبنای وضعیت آنها نسبت به یکدیگر طبقهبندی میکنند. در این تقسیمبندی:
- گسلهای موازی (Parallel Fault)
- گسلهای محیطی (Peripheral Fault)
- گسلهای پَرمانند (Feather Fault)
- گسلهای پوششی (En Echelon Fault) (پلهای)
- گسلهای شعاعی (Radial Fault)
تعریف گسل فعال : گسل به شکستگی های گفته می شود که سنگ های دو سمت صفحه شکستگی به نسبت یکدیگر حرکت نموده اند.این امکان وجود دارد که این حرکت ها از چند میلی متر تا صدها متر نیز باشند. عامل وقوع برخی از زمین لرزه ها ، انرژی است که در زمان حرکت سریع گسل های فعال آزاد می شود
گسل فعال چه گسلی است؟
وجود گسل در یک منطقه نشان میدهد که در زمان گذشته تغییراتی در طول آن ایجاد شده است.این جابه جایی ها یا به صورت آرام است که هیچ گونه لرزشی را در زمین ایجاد نکرده ولی گاه به صورت ناگهانی رخ داده است که اغلب همین حرکت های ناگهانی سبب زلزله می شوند.اکثر گسل ها غیر فعال می باشند و در واقع از تغییر شکل های گذشته باقی مانده اند.
گسل ها را با نام های گسل های فعال و غیر فعال می شناسیم. گسل های فعال به گسل های گفته می شوند که در یک دوره خاص ، سبب قطع لایه های زمین شده اند و شکستگی های ایجاد شده است و روی آن زمین لرزه های به وجود آمده است که گاهی مردم آنها را احساس نمی کنند و گاهی بخش های از این گسل ها به اصطلاح دچار قفل شدگی می شوند و شروع به انباشته شدن انرژی می نمایند(این انرژی حرکت دائمی روی سطح زمین است که برای ایران ، نزدیک شدن صفحه ی عربستان به ما می باشد) پس می توان اینگونه گفت که فشار دائمی داشته ایم که این فشار به مقاومت شروع می کند و مناطقی که گسل ها وجود دارند به عنوان نقطه ضعف ها می باشند.
می توانیم اینگونه بگوییم که گسل ها صفحه های هستند که پیش تر بر روی آنها شکستگی ایجاد شده است که در فرایند چرخش و تکمیل زمین رخ داده اند.
ریشتر
وقتی زمین می لرزد، دستگاه های لرزه نگار که مجهز به پاندول های خاصی هستند فعال می شوند. شدت حرکت پاندول به همراه فرمول های خاصی که در این زمینه وجود دارد، نشانگر قدرت زمین لرزه است.
چالز فرانسیس ریشتر
قدرت زلزله را با مقیاسی به نام "ریشتر" می شناسیم چون اولین کسی که آن را شناسایی و عرضه کرد، دانشمندی آمریکایی به نام "چارلز فرانسیس ریشتر" بود که در 1985 در گذشته است. البته در چین باستان هم دستگاه لرزه نگار وجود داشت.
قدرت زلزله بر اساس ریشتر
زیر 2 ریشتر:
غیر قابل احساس توسط انسان/ تنها توسط دستگاه ثبت می شود/ میلیون ها بار در سال در کره زمین می آید و امری مستمر است.
2 تا 3 ریشتر:
اکثر انسان ها قادر به احساس آن نیستند و فقط اشیاء معلق، تکان مختصری می خورند./ سالانه 300 هزار زلزله 2 الی 3 ریشتری در کره زمین رخ می دهد.
3 تا 4 ریشتر:
وقتی در خانه اید احساس می کنید یک کامیون سنگین از پشت دیوار خانه رد می شود/ سالانه 49 هزار بار در کل جهان می آید.
4 تا 5 ریشتر:
اکثر مردم آن را احساس می کنند، اشیاء داخل ساختمان به لرزش در می آیند، در و پنجره ها باز و بسته می شوند؛ معمولا تلفات ندارد مگر افرادی که دچار وحشت شده اند یا حین فرار آسیب می بینند/ 6300 بار در سال رخ می دهد.
5 تا 6 ریشتر:
همه مردم آن را احساس می کنند، کمدها و اشیاء سنگین داخل خانه تکان می خورند، کنترل خودرو حین رانندگی سخت می شود، خانه های سست فرو می ریزند و عده ای زیر آوار می مانند./ در جهان سالانه 800 بار رخ می دهد.
6 تا 7 ریشتر:
ساختمان هایی که در برابر زلزله مقاوم نیستند فرو می ریزند، برخی ساختمان های مقاوم نیز دچار آسیب هایی می شوند و تلفات انسانی به بار می آید.
7 تا 8 ریشتر:
اغلب ساختمان ها فرو می ریزند، حتی ساختمان های موسوم به ضد زلزله هم خسارت هایی را متحمل می شوند، تلفات انسانی گسترده است و به دلیل فروریختن آوار در معابر، امداد رسانی مشکل خواهد بود.سیستم های خدمات شهری مانند لوله کشی آب و گاز و نیز برق قطع می شود و حتی امکان دارد آتش سوزی هم رخ دهد./ سالانه حدود 18 زلزله 7 تا 8 ریشتری در جهان رخ می دهد.
8 تا 10 ریشتر:
تخریب کامل، کشتار وسیع و تغییر شکل دائمی زمین در محل وقوع/ اگر کانون زمین لرزه در دریا و اقیانوس باشد، سونامی شکل می گیرد و شهرهای ساحلی اطراف را منهدم می کند/ به ندرت اتفاق می افتد
زلزله 10 ریشتری:
تا کنون ثبت نشده است ولی دانشمندان ژاپنی می گویند وقوع آن در 10 هزار سال آینده محتمل است که اگر بیاید، کل زمین یک ساعت خواهد لرزید و بخش اعظم خشکی ها زیر آب می روند و کاملاً نابود می شوند.
توجه داشته باشید که هر یک واحد که زلزله قوی تر می شود، قدرت تخریب آن به طور تصاعدی بالا می رود (که تا 31 برابر هم گفته اند). به همین دلیل است که زلزله 2 ریشتری قدرتی کمتر از انفجار 45 کیلوگرم تی ان تی دارد ولی زلزله 7 تا 8 ریشتری، معادل انفجار 100 بمب هیدروژنی انرژی آزاد می کند.
عمق زلزله
جایی که تکان سنگ ها رخ می دهد، هر چه به سطح زمین نزدیک تر باشد، عمق زلزله کمتر و خطر آن بیشتر است. آنچه درباره قدرت تخریب زلزله گفتیم، مربوط به زلزله هایی هستند که نزدیک سطح زمین رخ می دهند. بنابر این ممکن است زلزله ای به قدرت 7 ریشتر در عمق 300 کیلومتری زمین رخ دهد و خسارت بار نباشد ولی زلزله 5.5 ریشتری در عمق 10 کیلومتری، مرگبار باشد.