گسل
گسل‌ها عبارت از شکستگي‌هايي هستند که در آنها ، سنگهاي طرفين صفر شکستگي ، به موازات اين صفحه لغزش پيدا مي‌کنند و به کمک همين مشخصه ، مي‌توان آنها را از درزه‌ها تشخيص داد. لغزش گسل‌ها در انواع مختلف متفاوت است. از چند ميليمتر تا چندين کيلومتر تغيير مي‌کند.
در بعضي موارد ، يک گسله به صورت مجزا ديده مي‌شود ولي در پاره‌اي حالات ، چندين گسله موازي و نزديک به هم ديده مي‌شوند که به نام منطقه گسله ناميده مي‌شوند. گاهي نيز بدون اين که يک شکستگي مشخص در سنگها ديده ‌شود، سنگها نسبت به هم تغيير مکان مي‌يابند که منطقه بين آنها ، به نام منطقه برش موسوم است.
● مشخصه‌هاي گسله‌ها
مهمترين مشخصه‌هاي گسله‌ها به شرح زير است:
▪ امتداد گسل :
از آنجا که در بسياري حالات ، صفحه گسل يک سطح مستوي و يا حداقل در منطقه مورد مطالعه ، به حالت مستوي است، لذا شيب و امتداد صفحه گسل را همانند شيب و امتداد طبقات اندازه گيري مي‌نمايند. در حالت کلي ، امتداد گسل ، امتداد يک خط افقي در سطح گسل است، که مقدار آن نسبت به شمال بيان مي‌شود.
▪ شيب گسل :
زاويه بين سطح افق و سطح گسل را شيب گسل مي‌نامند. در اين رابط متمم زاويه شيب به نام هيد ( Hade از زاويه بين) تعريف مي‌شود. ▪ زاويه ريک يا پيچ:
اين زاويه عبارتست از زاويه بين خطي که اثر حرکت گسل را در روي صفحه آن نشان مي‌دهد با خط افقي که در صفحه گسل قرار دارد. ▪ زاويه ميل :
زاويه بين خط موجود در صفحه گسل با صفحه افقي را زاويه ميل نامند. )▪ کمر بالا و کمر پايين ( فرا ديواره و فرو ديواره : قطعه روي سطح گسل را کمر بالا و قطعه زير آن را کمر پايين مي‌نامند. اين اصطلاحات در مورد گسلهاي قائم صادق نيست، چون در اين حالت بالا و پايين سطح گسل مفهومي ندارد.
● تقسيم‌بندي گسلها
گسلها را بر اساس اصول مختلف طبقه‌بندي مي‌کنند که از آن جمله مي‌توان به موارد زير اشاره کرد: ۱) طبقه‌بندي بر اساس شيب صفحه گسل : ▪ گسل پرشيب : در اين نوع گسل شيب صفحه گسل ، بين ۳۰ تا ۸۰ درجه مي‌باشد. ▪ گسل کم شيب : در صورتيکه شيب صفحه گسل از ۳۰ درجه کمتر باشد، گسل را کم شيب مي‌نامند. ▪ گسل عمودي : اگر شيب صفحه گسل بيشتر از ۸۰ درجه باشد، گسل را عمودي مي‌نامند. ۲) طبقه‌بندي زايشي گسلها : اساس اين طبقه‌بندي ، نوع حرکت نسبي در امتداد گسلها است که خود ناشي از نحوه تشکيل و مکانيسم توسعه گسل است. بر همين اساس ، گسلهاي زير در اين رده قرار مي‌گيرند. ▪ گسل‌ نرمال يا عادي : به اين نوع گسل ، گسل مستقيم يا وزني نيز مي‌گويند که در آن کمر بالا نسبت به کمر پايين به طرف پايين حرکت کرده است. اين گسل‌ها بر اساس حالت گسل نسبت به چينه‌بندي به انواع زير تقسيم مي‌شوند: ـ گسل مطابق : در اين حالت شيب سطح گسل در جهت شيب طبقات است. گسل نامطابق : در اين حالت شيب سطح گسل در خلاف جهت شيب طبقات است. ـ گسل معکوس : گسل معکوس ، گسلي است که در آن کمر بالا به طرف بالا حرکت کرده باشد. در حالت کلي شيب گسل بيشتر از ۴۵ درجه است. گسل معکوس به دو حالت زير ديده مي‌شود: ـ راندگي ( سوارشدگي ) : به گسل معکوسي که شيب آن کمتر از ۴۵ درجه باشد، راندگي گويند. اين گسل به نام گسل زير رانده نيز معروف است. ـ رو راندگي : گسل رو رانده ، گسل معکوسي است که زاويه شيب آن کمتر از ۱۰ درجه و لغزش کلي آن زياد باشد. ـ گسل امتداد لغز : در اين گسلها جابجايي کلي ( لغزش کلي ) به موازات امتداد گسل است، يعني لغزش امتدادي غالب بر لغزش شيبي است. ۳) طبقه‌بندي بر اساس حالت گسل نسبت به چينه‌بندي : ▪ گسل چينه‌اي : در اين حالت سطح گسل موازي سطح چينه‌بندي است. ▪ گسل مطابق و نامطابق : بر حسب اينکه شيب گسلها در جهت يا خلاف جهت شيب