ترکیبات یونی, الکترولیت
ترکیب یونی چیست؟
به ترکیباتی که ذرات سازنده آن ها یون می باشد، ترکیبات یونی یا اصطلاحا نمک می گویند. پیوند شیمیایی این ترکیبات از نوع پیوند یونی است.
به طور کلی می توان گفت هر گاه فلزی ۱ یا ۲ الکترون از دست دهد یا نافلزی ۱، ۲ یا گاهی ۳ الکترون به دست آورد به ترتیب یون مثبت و منفی ایجاد شده که حاصل ترکیب آن ها تشکیل ترکیبات یونی است. یعنی ترکیبات یونی از کنار هم قرار گرفتن تعداد بسیار زیادی کاتیون و آنیون به وجود می آیند.
ترکیبات یونی از نظر بار الکتریکی خنثی هستند یعنی مقدار کل بارهای مثبت و منفی در آن ها برابر است.
چند نمونه ترکیب یونی:
- اکسید کلسیم یا آهک که به نماد شیمیایی CaO شناخته می شود، یک ترکیب یونی است.
- NaF که حاصل ترکیب یون فلوئور و یون سدیم است، یک ترکیب یونی است.
- NaCl نمکی حاصل از ترکیب یون سدیم و یون کلر است که یک ترکیب یونی می باشد.
- یک ترکیب یونی است که از آن به عنوان سنگ سمباده برای تراش لبه های شیشه استفاده می شود.
فرمول شیمیایی ترکیبات یونی:
برای نام گذاری ترکیبات یونی، نام کاتیون را در سمت راست و نام آنیون را در سمت چپ می نویسیم.
برای نوشتن فرمول شیمیایی آن نیز نماد کاتیون در سمت چپ و نماد آنیون در سمت راست قرار می گیرد.
در نوشتن فرمول شیمیایی ترکیبات یونی از قالب زیر استفاده می شود.
+m تعداد بارهای مثبت کاتد و -nتعداد بارهای منفی آنیون است.
مثلا در ترکیب یونی سرب یدید، یون سرب دو بار مثبت و یون ید یک بار منفی دارد.
از این رو فرمول شیمیایی ترکیب را می توان این گونه نوشت.
ویژگی ترکیبات یونی:
ترکیبات یونی ۵ ویژگی دارند که عبارتند از:
- ساختمان بلوری یا کریستالی در حالت جامد دارند.
- سخت هستند.
- شکننده اند.
- نقطه ذوب و جوش بالایی دارند.
- در حالت مایع یا مذاب، رسانای جریان الکتریسیته هستند.
چرا ساختار ترکیبات یونی، بلوری است؟
یون ها ذرات سازنده ترکیبات یونی هستند که در اطراف خود میدان الکتریکی دارند.
در ترکیبات یونی، یون های همنام یکدیگر را می رانند و یون های ناهمنام یکدیگر ار می ربایند. از این رو با ایجاد پیوند یونی بین ذرات، هر یون با توجه به میزان بار و اندازه خود، با تعدادی از بارهای ناهمنام احاطه می شود که نتیجه آن ایجاد آرایشی منظم و تکرار شونده است که ساختاری بلوری در ترکیب ایجاد می کند.
چرا ترکیبات یونی درجه سختی بالایی دارند؟
درجه سختی به میزان مقاومت یک جسم در برابر خراشیدگی گفته می شود. با نگاهی به ساختار ترکیبات یونی متوجه می شویم که ربایش زیادی بین یون های ناهمنام وجود داد چرا که هر یون مثبت با تعدادی یون منفی احاطه شده است. از این رو کنده شدن یون ها از جای خود دشوار است. بنابراین ترکیبات یونی درجه سختی نسبتا خوبی داند.
علت شکنندگی ترکیبات یونی چیست؟
جای شگفتی است که ترکیبات یونی در عین سختی، شکننده اند. یعنی در برابر ضربه مقاومت چندانی ندارند. علت این ویژگی ساختار ترکیبات یونی است. با وارد کردن ضربه، گروهی از یون ها از موقعیت خود جابجا شده و برای لحظه ای کوتاه یون های همنام در مقابل هم قرار می گیرند و همدیگر را می رانند. نیروی رانشی حاصل، موجب شکسته شدن ترکیب ما می شود.
الکترولیت چیست؟
موادی که محلول آبی آنها رسانای جریان الکتریسیته باشد را الکترولیت می نامند. این ویژگی در برخی ترکیبات یونی وجود دارد. برای هدایت جریان الکتریسیته به ذرات بارداری نیاز داریم که بتوانند آزادانه حرکت کنند. حل شدن این ترکیبات در آب سبب می شود تا یون ها یونیزه شوند یعنی به صورت محلول در آب تفکیک شده و آزادی حرکت پیدا کنند.