نفت
ریشهٔ واژهٔ «نفت» از واژهٔ اوستایی «نپتا» گرفته شدهاست. کلدانیان و اعراب آن را از زبان مادی گرفته و «نفتا» خواندهاند.[۱] در برخی منابع قدیمی به صورت «نفط» نیز آمدهاست. در فرانسه نیز «Naphte» گفته میشود و پیش از آن تا سال ۱۲۱۳ میلادی «Napte» گفته میشد که از واژهٔ لاتین «Naphta» برگرفته شده بود. ریشهٔ این کلمه واژه یونانی «Naphtha» بهمعنی روغن شرقی میباشد.
کلمهٔ نفت در زبان انگلیسی «پترولیوم» (Petroleum)نامیده میشود که از دو کلمهٔ «پترا» (Petro)(معادل یونانی واژهٔ سنگ) و کلمهٔ «اولئوم» (Oleum)(روغن) تشکیل شدهاست.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد میباشد و بهصورت طبیعی در زیر زمین و بهصورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه ویرایش
اقوام متمدن دوران باستان، بهویژه سومریها، آشوریها و بابلیها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بینالنهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر بهدست میآمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر بهعنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایقکاری کشتیها استفاده میکردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغها استفاده کردند و خیابانها و حمامهای شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده میشد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صدها کشتی حمل میشد. در داستانها آمدهاست که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند[نیازمند منبع].
اولین چاه اکتشافی مدرن نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد.[۱]
با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرتآوری بوجود آمد. بطوریکه امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
منشأ ویرایش
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوسهای اولیه میدانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکولهای آلی، مشمول آنها میشوند.
باقیماندهٔ جانوران و گیاهانی (اعم از جلبکها و مرجانها) که میلیونها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسورها) در محیط دریا (آب) زندگی میکردهاند، طی میلیونها سال توسط لپههای گل و رسوبات مدفون شدهاند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچهٔ نفتی جمع میگردد.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکلهای جامد (قیرهای نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایهای رسوبی جمع گردد بهآن محل «حوضچهٔ نفتی» میگویند. از مجموع چندین حوضچهٔ نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرندهٔ نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» میگویند.
اکتشاف
پالایش ویرایش
نفت بهصورت خام نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
انواع نفت خام ویرایش
بیشتر ذخایر نفتی دنیا از نفتهای فوقسنگین و شنهای نفتی تشکیل شدهاست.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیمبندی میشود. نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارند نفت سبک و نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده میشوند. نفتهایی که گوگرد آنها کمتر است نیز نفت شیرین و نفتهای دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده میشوند که معمولاً نفتهای میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگین تر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفتهای سبک و شیرین سادهتر و کمهزینهتر است و میزان بیشتری از محصولاتی چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوختهای جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیلهای مرغوب را میتوان از آنها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفتها بیشتر مورد علاقه پالایشگاهها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخصهای بینالمللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفتهای ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
اندازهگیری ویرایش
نفت را با بشکه (bbl) (برل) میسنجند. حجم هر بشکه حدود ۱۵۹ لیتر میباشد