تعريف آلودگي هوا

آلودگي هوا عبارت است از وجود يك يا چند آلوده كننده در هواي آزاد به آن مقدار ، مدت ، و وي‍‍‍ژگي ها كه براي انسان ، گياه يا حيوان خطرناك بوده وبراي اموال مضر ويا به طور غيرقابل قبولي مختل استفاده ي راحت از زندگي واموال گردد. با توجه به تعريف فوق نوع ، كميت ، ويژگي ها وزمان تماس در تاثير آلوده كننده ها بر انسان ومحيط اهميت پيدا ميكند. اگر به تركيب طبيعي هواي تميز وخشك نزد يك سطح دريا كه از 09/78 درصد ازت ، 94/20 درصد اكسيژن ، 93/0 درصد آرگن ، 0318/0 درصد دي اكسيدكربن ومقادير ناچيز گازهاي ديگر تشكيل شده ، توجه نماييم مشخص ميگردد كه آلاينده هاي مهم نظير منواكسيد كربن ، ذرات معلق ، هيدروكربورها ، اكسيد هاي گوگرد بخصوص انيدريد سولفورو ، اكسيد هاي ازت ، ازن و... جزء تركيب هاي طبيعي هوا محسوب نمي شوند و وجود آنها در اتمسفر نتيجه پيشرفت تكنولو‍ژي ، توسعه صنعتي ، افزايش جمعيت ،ازدياد مصرف منابع انرژي و... مي باشد. از طرف ديگر با توجه به مصرف روزانه ي انسان از هوا ، غذا ، آب ، مشخص مي گردد كه نياز به هوا چندين برابر آب وغذاي مصرفي است وهمين امر روشن مي نمايد كه چرا مساله ي آلودگي هوا از اهميت ويژه اي برخوردار است وچرا بايد غلظت آلوده كننده هاي هوا در مقايسه با آلودگي غذا يا آب لااقل به همان نسبت يا كمتر باشد.

عوامل جوي موثر در آلودگي هوا، پخش وانتشار آلاينده هاي هوا تابع شرايط جوي جغرافيايي محل مي باشد.گاهي اوقات شرايط جوي در پخش آلوده كننده ها موثر بوده وشرايط مناسبي را ايجاد مي نمايد و گاه نيز باعث تشديد آلودگي مي شود. باد يكي از عوامل مهم در پخش وانتقال عوامل آلوده كننده محسوب مي شود. مقدار پراكندگي مواد به جريانهاي افقي وعمودي باد بستگي دارد. حركت افقي هوا باد وحركت عمودي آن ، جريان هوا ناميده مي شود. ميزان انتشار وانتقال هواي آلوده به سرعت مستقيم وقدرت باد وابسته است. بادهاي آرام قدرت انتشار ناچيز وبادهاي قوي قدرت انتشار زياد دارند. معمولا باد در سرعت هاي بيشتر از 30 كيلومتر در ساعت در انتقال وانتشار آلودگي ها موثر است وبادهاي شديد تر تاثير بسيار بيشتر برپخش آلودگي خواهند داشت. جريانهاي عمودي باد در تصفيه هوا اهميت بيشتري دارند. زيرا از طريق بالا بردن آلاينده ها سبب دور شدن آنها از سطح زمين شده واز طرف ديگر چون سرعت جريان افقي باد در طبقات بالاي جو بيشتر است ،بنابراين انتقال آلودگي ها به قسمتهاي فوقاني ، سبب پراكندگي بهترآنها مي شود. در مناطق كم فشار به علت صعودي بودن جريان هاي هوا ، هواي پاك جايگزين هواي آلوده مي شود وبنابراين تهويه طبيعي رخ مي دهد. اما در مناطق پر فشار به علت نزولي بودن جريانهاي هوا مواد آلاينده به حالت ركود در محيط مانده وقادر به صعود نيستند ودر نتيجه توقف يك سيستم با فشار زياد براي مدت چند روز در يك منطقه سبب تشديد آلودگي ميشود. ريزش هاي جوي نظير باران وبرف نيز از پديده هاي مهم وموثر در شستشوي هوا محسوب ميشوند كه قادرند مواد آلوده كننده را به همراه خود به سطح زمين بياورند. از ديگر عوامل جوي موثر در آلودگي هوا مي توان به مه اشاره كرد كه وقتي در منطقه اي رطوبت نسبي بالا رود، ذرات آلاينده به عنوان هسته هاي تراكم ، ذرات آب را به دور خود جمع كرده وتوليد مه آلوده ( مه دود آلود ) مي نمايند. در بسياري از حوادث مه به عنوان يك عامل تشديد كننده نقش داشته است.

تاریخچه آلودگی

دود یکی از قدیمیترین آلاینده‌های هوا است که برای سلامت بشر مضر است. زمانی که دود ناشی از آتش حاصله از سوختن چوب توسط ساکنین اولیه غارها جای خود را به دود ناشی از کوره‌های زغال سوز در شهرهای پر جمعیت داد، آلودگی هوا، به قدری افزایش یافت که زنگ خطر برای برخی از ساکنان آن شهرها وجود به صدا در آمد. در سال ۶۱ بعد از میلاد سنکا (Seneca) فیلسوف رومی از هوای روم به‌عنوان هوای سنگین و از دودکشهای هود با عنوان تولید کننده بوی بد نام برد. در سال ۱۲۷۳ میلادی ادوارد اول پادشاه انگلستان می‌گوید هوای لندن به حدی با دود و مه آلوده و آزار دهنده است که از سوختن زغال سنگ دریایی جلوگیری خواهد کرد.

علی‌رغم هشدار پادشاه مذکور، نابودی گسترده جنگلها، چوب را تبدیل به یک کالای کمیاب نمود و ساکنان لندن را وادار ساخت تا بجای کم کردن مصرف زغال سنگ به میزان بیشتری از آن استفاده کنند. تا سال ۱۶۶۱ میلادی یعنی بیش از یک قرن بعد، تغییر قابل ملاحظه‌ای در آلودگی هوا به وجود نیامد. چاره جویی و پیشنهادات عبارت بودند از برچیدن تمامی کارخانه‌های دودزا از شهر لندن و به وجود آمدن کمربند سبز در اطراف شهر و بالاخره این چاره جویی ها کارساز شد.

از آلودگي هوا چه ميدانيم ؟

ساليانه 3 ميليون نفر در اثر آلودگي هوا جان خود را از دست مي دهند  كه 90 درصد آنان در كشورهاي توسعه يافته هستند . دربعضي كشورها تعداد افرادي كه در اثر همين عامل جان خود را از دست مي دهند بيشتر از قربانيان سوانح رانندگي است. اين مرگ و مير بطور خاص مربوط به آسم، برونشيت - تنگي نفس و حملات قلبي و آلرژي هاي مختلف تنفسي است .
تعريف آلودگي هوا
آلودگي هوا به وجود هر ماده اي در هوا كه ميتواند براي انسان يا محيط او مضر باشد اطلاق مي گردد. آلاينده ها ممكن است طبيعي و يا ساخته دست بشر باشند و ممكن است به اشكال مختلف ذرات جامد يا قطرات مايع يا گاز باشند كه بالغ بر 180 آلاينده مي باشند .
منابع انتشار آلاينده هاي هوا:
منابع آلوده كننده هوا به دو قسمت طبيعي و مصنوعي تقسيم بندي مي شود.
1- منابع طبيعي
- فعاليت هاي آتشفشانها و آتش سوزي جنگل ها
- گرد و غبار طبيعي
- دود و مونواكسيد كربن ناشي  از آتش سوزي ها
- گاز رادون ناشي از كاني هاي زمين
- درختان كاج كه تركيبات آلي را از خود متصاعد مي كنند.

2- منابع مصنوعي
وسايل نقليه موتوري مشكلي اساسي هستند كه دي اكسيد نيتروژن كه مهمترين آلوده كننده هوا است را توليد مي كنند .ساير منابع مصنوعي آلوده كننده هوا عبارتند  زغال سنگ سوزها ، صنايع مختلف آلودگيهاي ناشي از سوزاندن بقاياي كشاورزي و ...
آلاينده ها ي هوا :
تركيبات آلوده كننده هوا به دو قسمت گازها و ذرات جامد تقسيم مي شوند :
1- ذرات جامد :
ذرات كوچك و جامد براساس اندازه تقسيم مي شوند و عبارتند از: pm10  و pm2/5 . دسته اول  ذراتي كه داراي قطر كمتراز 10 ميكرومتر هستند و دسته دوم ذراتي كه  داراي قطر كمتر از 5/2 ميكرومتر هستند . ذرات با قطر كمتر از 5/2 ميكرومتر براي سلامتي زيانبارترند .
2- گازها :
شامل مونواكسيد كربن ، دي اكسيد نيتروژن ، دي اكسيد گوگرد ، هيدروكربن ها ، ازن و ...  مي باشند . 
آلودگي هوا در منازل :
دي اكسيد كربن يك گاز آلوده كننده هوا نيست  ولي همواره به عنوان يك عامل مهم در بررسي كيفيت هواي منازل مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان شاخص كيفيت هوا لحاظ مي شود .  افراديكه در معرض اين هوا قرار مي گيرند ، دچار خستگي - عدم رضايت و عدم تمركز مي گردند . مواد و مصالح ساختماني مثل رنگ ها بخصوص رنگهاي با تركيبات سربي ، حشره كش ها و اسپري فرمالدئيـــد نيز مي توانند باعث آلودگي هوا در منازل گردد.

حفاظت با آلودگي هوا:
در روزهايي كه اخبار و راديو تلويزيون و روزنامه ها هوا را در شرايط  بحراني اعلام مي كنند اين خبر به شما كمك مي كند كه خود را  از آلودگي هوا محافظت كنيد . AQI  ( يا شاخص كيفيت هوا ) يك شاخص براي گزارش كيفيت هواي روزانه مي باشد . AQI با اندازه گيري آلاينده هايي چون  ازن ، منواكسيد كربن ، دي اكسيد گوگرد ودي اكسيد نيتروژن و گردوغبار ( ذرات معلق 10-Pm ) محاسبه مي شود .

وضعيت شاخص استاندارد آلودگي(PS.I) 
پاك 50-0 
سالم 100-50 
ناسالم 200-100 
بسيار ناسالم 300-200 
خطرناك 300  د 

در مواقع آلودگي هوا چه بايد كرد ؟
در روزهاي بحراني آلودگي هوا حتي الامكان از تردد در محدوده هاي مركزي و پر ترافيك شهر اجتناب كنيد . استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي  در سفرهاي روزانه درون شهري خود را جايگزين خودروهاي  شخصي نمائيد . فعاليت يا بازي كودكان در محيطهاي باز را محدود نمائيد . و افراد مسن يا افراد با بيماريهاي قلبي ، ريوي نظير آسم ، برونشيت مزمن و نارسائي قلبي از خروج از خانه اجتناب نمايند .

 محمدحسین بهرمن شعبه ۱۰۶